تصفیه فاضلاب شهری، روشها و مراحل

امروزه، با افزایش جمعیت شهرها و به تبع آن افزایش حجم فاضلاب‌های شهری، تصفیه فاضلاب به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای مقابله با بحران کم‌آبی و جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است. تصفیه فاضلاب شهری نه‌تنها از شیوع بیماری‌های مختلف جلوگیری می‌کند، بلکه به حفظ منابع آبی و محیط زیست نیز کمک شایانی می‌نماید. در این مقاله، به بررسی دلایل اهمیت تصفیه فاضلاب شهری و روش‌های مختلف آن می‌پردازیم.

پیام‌های کلیدی این مقاله

• جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهری برای حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست ضروری است.
• در سراسر اروپا، تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب شهری با شرایط متنوعی روبه‌رو هستند، از جمله ترکیبات مختلف موجود در فاضلاب، میزان جمعیت تحت پوشش، الزامات منابع آبی دریافت‌کننده و شرایط اقلیمی محلی.
• تلاش‌های زیادی برای جمع‌آوری و تصفیه پساب شهری انجام شده است، اما چالش‌های جدیدی مانند تطبیق با تغییرات اقلیمی، توسعه تأسیسات در مناطق شهری و روستایی و مقابله با آلاینده‌های جدید نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان، علاوه بر نگهداری زیرساخت‌های موجود، هستند.
• هزینه‌های انرژی و کمبود منابع، دلایلی برای ترویج بهره‌وری آب به شمار می‌روند. همچنین، این عوامل فرصت‌هایی را برای تصفیه فاضلاب شهری جهت مشارکت بیشتر در اقتصاد چرخه‌ای فراهم می‌کنند، مانند تولید انرژی، استفاده مجدد از آب و بازیافت مواد.

فاضلاب شهری چیست؟

فاضلاب شهری به ترکیبی از فاضلاب خانگی تولید شده از آشپزخانه‌ها، حمام‌ها و توالت‌ها، فاضلاب صنایع که به شبکه فاضلاب تخلیه می‌شوند، و رواناب ناشی از بارندگی بر روی جاده‌ها و سایر سطوح غیرقابل نفوذ مانند پشت‌بام‌ها، پیاده‌روها و خیابان‌هایی که به فاضلاب شهری متصل هستند، گفته میشود.

فاضلاب خانگی و صنعتی فشار قابل‌ توجهی بر محیط‌های آبی وارد می‌کند، زیرا حاوی مقادیر زیادی مواد آلی و مغذی است. در صورت تخلیه این فاضلاب به آبراهه‌ها، آمونیاک و فرآیندهای طبیعی تجزیه مواد آلی می‌توانند اکسیژن آب را مصرف کرده و رودخانه را برای ماهی‌ها و بی‌مهرگان غیر قابل‌ سکونت کنند. از سوی دیگر، تجمع بیش از حد مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر باعث رشد بیش از حد گیاهان و جلبک‌ها می‌شود که با مسدود کردن نور و مصرف اکسیژن از طریق تنفس یا تجزیه، کیفیت آب را کاهش می‌دهند. ورود گسترده تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب در قرن بیستم تأثیر چشمگیری بر بهبود سلامت عمومی و کیفیت محیط زیست داشته است. همچنین در مناطف غیر شهری که امکان اتصال به شبکه فاضلاب شهر را ندارند استفاده از پکیج تصفیه فاضلاب یک گزینه بسیار مدرن محسوب میشود.

ترکیبات فاضلاب شهری

پساب شهری حاوی ترکیبات آلی و معدنی متعددی است که در آب سیاه (حاوی ادرار و مدفوع)، آب آلوده ناشی از تهیه غذا، شست‌وشوی لباس و حمام، و همچنین آب‌های سطحی ناشی از رواناب وجود دارند. از دیدگاه تحلیلی و مقرراتی، شناسایی فاضلاب خام و تصفیه‌شده بر اساس شاخص‌های کلی (بر حسب میلی‌گرم بر لیتر) انجام می‌شود که شامل مجموعه‌ای از آلاینده‌ها هستند:

• مقدار مواد معلق (SM): این شاخص میزان آلودگی ذره‌ای را نشان می‌دهد که از طریق فیلتراسیون با فیلترهای دارای تخلخل 1.2 میکرون جداسازی می‌شود. این مواد تقریباً شامل 25٪ ترکیبات معدنی و 75٪ مواد آلی هستند که به عنوان مواد فرّار شناخته می‌شوند.
• نیاز شیمیایی به اکسیژن (COD): میزان اکسیژنی است که برای اکسیداسیون کامل آلودگی‌های آلی محلول و ذره‌ای، چه زیست‌ تجزیه‌پذیر و چه غیرقابل تجزیه، به دی‌اکسیدکربن نیاز است. این اکسیداسیون کامل به‌صورت شیمیایی و با استفاده از یک اکسیدکننده بسیار قوی (دی‌کرومات پتاسیم) در محیطی بسیار اسیدی و در دمای حدود 150 درجه سانتی‌گراد به مدت 2 ساعت انجام می‌شود. در فاضلاب خام خانگی، حدود 50٪ COD به‌صورت محلول و 50٪ به‌صورت ذره‌ای است.
• نیاز بیولوژیکی به اکسیژن در 5 روز (BOD5): میزان اکسیژنی است که باکتری‌ها پس از 5 روز واکنش برای تجزیه مواد آلی زیست‌ تجزیه‌پذیر مصرف می‌کنند. نسبت COD/BOD5 در فاضلاب خام شهری (بین 2 تا 2.5) نشان می‌دهد که آلودگی آلی به‌راحتی می‌تواند به‌صورت بیولوژیکی در یک تصفیه‌خانه فاضلاب حذف شود.
• نیتروژن کجلدال (NK): این شاخص شامل مقدار کل نیتروژن آلی (موجود در اوره، اسیدهای آمینه، پروتئین‌ها و …) و نیتروژن آمونیاکی (N-NH3) است.
• نیتروژن کل (NGL): مجموع نیتروژن آلی، نیتروژن آمونیاکی، نیتروژن نیتریتی (N-NO2-) و نیتروژن نیتریک (N-NO3-) را شامل می‌شود. دو شکل آخر نیتروژن معمولاً در فاضلاب خام شهری وجود ندارند.
• فسفر کل (Pt): شامل فسفر آلی و معدنی است.

ترکیبات فاضلاب شهری به طور معمول شامل موارد زیر است:

مقادیر ذکر شده تقریبی هستند و بسته به منطقه جغرافیایی، فصل، نوع سیستم جمع‌آوری فاضلاب و عوامل دیگر می‌توانند متفاوت باشند. لازم به ذکر است که این جدول فقط ترکیبات اصلی فاضلاب شهری را نشان می‌دهد و فاضلاب شهری می‌تواند حاوی ترکیبات بسیار متنوع دیگری نیز باشد.

تصفیه فاضلاب شهری چیست؟

تصفیه فاضلاب شهری شامل جمع‌آوری فاضلاب، انتقال آن به یک تصفیه‌خانه و سپس اعمال فرآیندهای مختلفی مانند پیش تصفیه فاضلاب، تصفیه اولیه (حذف مواد جامد) و تصفیه ثانویه (تصفیه بیولوژیکی فاضلاب) برای حذف آلاینده‌ها قبل از تخلیه است.

مدیریت فاضلاب شهری یکی از اجزای مهم در حفاظت از محیط‌ زیست طبیعی پیرامون جوامع انسانی و همچنین سلامت ساکنان آن‌ها به شمار می‌رود. برای رسیدگی به این موضوع، تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب شهری وظیفه جمع‌آوری، تصفیه و تخلیه مجدد فاضلاب به محیط‌ زیست را به شیوه‌ای ایمن و سازگار با اکوسیستم بر عهده دارند.

این تصفیه‌ خانه‌ها فاضلاب را از منابع مختلف دریافت می‌کنند. علاوه بر آب خاکستری تولیدشده در منازل و اماکن تجاری، آن‌ها وظیفه تصفیه فاضلاب صنعتی و همچنین رواناب ناشی از سیستم‌های زهکشی، زمین‌های کشاورزی و سایر مناطقی که در زمان بارندگی‌های شدید دچار آب‌گرفتگی می‌شوند را نیز بر عهده دارند. تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب شهری باید پیش از بازگرداندن این فاضلاب به طبیعت، آلاینده‌های مضر، مواد شیمیایی و مواد مغذی اضافی را از آن حذف کنند.

چرا فاضلاب شهری تصفیه می‌شود؟

نخستین و مهم‌ترین دلیل تصفیه فاضلاب شهری، تضمین ایمنی و بهداشت آن برای انسان‌ها، حیوانات و گیاهان است. وجود بیش از حد برخی آلاینده‌ها می‌تواند اثرات مخربی بر حیات وحش داشته باشد. همچنین، اگر مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفات در غلظت‌های بالا وارد اکوسیستم‌های آبی شوند، می‌توانند منجر به پدیده اوتریفیکاسیون شده و رشد بی‌رویه برخی گونه‌ها را به ضرر سایر موجودات زنده تشدید کنند.

هدف ثانویه از تصفیه فاضلاب، امکان استفاده مجدد و بازیافت آب است. پس از طی فرآیند تصفیه، آب می‌تواند برای مصارفی مانند آبیاری مزارع یا فضاهای سبز شهری مورد استفاده قرار گیرد. این امر به‌ویژه در مناطقی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا استفاده بهینه از این منبع ارزشمند، نقشی حیاتی در حفظ جمعیت و رونق اقتصادی این کشورها ایفا می‌کند.

مراحل تصفیه فاضلاب شهری

برای جمع‌آوری و انتقال فاضلاب به تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب، شبکه فاضلاب شهری باید احداث شود. در این تأسیسات، فرآیند تصفیه در چندین مرحله انجام می‌شود که معمولاً شامل موارد زیر است:

1. پیش‌تصفیه: در این مرحله، اجسام بزرگ مانند پارچه و پلاستیک و همچنین ذرات کوچکتر مانند شن و ماسه از فاضلاب حذف می‌شوند. این کار از آسیب‌دیدگی تجهیزات در مراحل بعدی جلوگیری می‌کند.
2. تصفیه اولیه: در این مرحله، ذرات معلق ریز از فاضلاب جدا می‌شوند. فاضلاب در مخازنی نگهداری می‌شود تا مواد جامد سنگین در کف مخزن ته‌نشین شده و مواد سبکتر مانند چربی‌ها به سطح بیایند. این مواد جدا شده و مایع باقی‌مانده یا وارد مرحله تصفیه ثانویه می‌شود یا در برخی موارد مستقیماً به محیط دفع می‌گردد.
3. تصفیه ثانویه (زیستی): در این مرحله، مواد آلی باقی‌مانده، ذرات معلق و بخشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها، مواد مغذی و برخی مواد شیمیایی از فاضلاب حذف می‌شوند.
4. تصفیه تکمیلی: در مواردی که فاضلاب به آب‌های حساس تخلیه می‌شود، فرآیندهای تصفیه پیشرفته‌تری برای حذف مواد مغذی باقی‌مانده اعمال می‌شود. همچنین، تکنیک‌های خاصی مانند گندزدایی برای از بین بردن میکروب‌های بیماری‌زا یا حذف باقی‌مانده‌های شیمیایی و آلاینده‌های مضر به کار می‌رود.

روشهای تصفیه فاضلاب شهری

روش‌های تصفیه فاضلاب شهری معمولاً به دو دسته روش‌های متداول و غیر متداول تقسیم می‌شوند. روش‌های متداول اغلب به‌ صورت خودکار انجام می‌شوند، در حالی که روش‌های غیر متداول از این نظر ساده‌تر هستند.

روش‌های متداول

این روش‌ها شامل لجن فعال، فیلتر چکنده و دیسک‌های بیولوژیکی چرخان هستند.

• لجن فعال: در تصفیه فاضلاب به روش لجن فعال، میکروارگانیسم‌ها از مواد آلی موجود در فاضلاب شهری تغذیه کرده و پساب تصفیه‌شده تولید می‌کنند. برای افزایش فعالیت این میکروارگانیسم‌ها، اکسیژن اضافی به فاضلاب تزریق می‌شود.
• فیلتر چکنده: در این روش، میکروارگانیسم‌ها بر روی یک بستر بی‌اثر مستقر شده و با عبور فاضلاب از این فیلتر، مواد آلی موجود در آن را جذب می‌کنند. این فیلترها از نظر کاهش بار آلی (BOD) کارایی بالایی دارند.
• دیسک‌های بیولوژیکی چرخان (RBC): در این روش، دیسک‌های بزرگی در تماس با فاضلاب شهری به چرخش درمی‌آیند که این امر موجب افزایش تأمین اکسیژن برای میکروارگانیسم‌های موجود از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها، جلبک‌ها و انواع باکتری‌های هوازی و بی‌هوازی می‌شود. این روش به‌ طور گسترده برای تصفیه فاضلاب‌های خانگی شامل فاضلاب سیاه و خاکستری استفاده می‌شود.

روش‌های غیرمتداول

این روش‌ها معمولاً کم‌هزینه‌تر هستند و از نظر بهره‌برداری و نگهداری ساده‌تر عمل می‌کنند. همچنین، در حذف پاتوژن‌ها و بهبود کیفیت پساب تصفیه‌شده تأثیر بیشتری دارند.

• حوضچه‌های تثبیت فاضلاب: برکه تثبیت فاضلاب، استخرهای مصنوعی بزرگی هستند که فاضلاب سیاه، فاضلاب خاکستری یا لجن فاضلاب را در معرض فرآیندهای طبیعی مانند نور خورشید، باد و میکروارگانیسم‌ها قرار داده و آن را تصفیه می‌کنند. آب تصفیه‌شده حاصل از این روش می‌تواند در کشاورزی و صنایع مورد استفاده قرار گیرد.
• اراضی تالابی مصنوعی: این روش برای تصفیه آب‌های سطحی ناشی از بارندگی استفاده می‌شود و شامل پوشش گیاهی خاصی است که به رشد میکروارگانیسم‌ها و تجزیه مواد آلی کمک می‌کند.

بررسی مشخصات فیزیکی، بیولوژیکی، شیمیایی پساب های شهری

فاضلاب شهری، به عنوان پساب ناشی از فعالیت‌های روزمره مناطق مسکونی و تجاری، دارای ترکیبات پیچیده‌ای است که نیازمند مدیریت و تصفیه اصولی می‌باشد. این نوع فاضلاب، از نظر ویژگی‌های فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی، مشخصات منحصر به فردی دارد که در فرآیند تصفیه آن نقش بسزایی ایفا می‌کند. در ادامه به بررسی جامع این ویژگی‌ها و روش‌های متداول تصفیه فاضلاب شهری پرداخته می‌شود.

مشخصات فیزیکی فاضلاب شهری

فاضلاب شهری، به طور معمول حاوی ذرات جامد معلق قابل توجهی است. این ذرات، که عمدتاً منشاء آلی دارند، به مرور زمان و در صورت سکون فاضلاب، فرآیند تجزیه را طی کرده و ته‌نشین می‌شوند. از نظر بو، فاضلاب تازه تولید شده تا حدود 6 ساعت اولیه، بوی زننده‌ای ندارد. با این حال، با گذشت زمان و فعالیت میکروارگانیسم‌ها در شرایط بی‌هوازی، گاز سولفید هیدروژن (H2S) تولید شده و بوی نامطبوع و آزاردهنده‌ای ایجاد می‌گردد. در مقابل، نگهداری فاضلاب شهری در محیط‌های هوازی منجر به تولید دی‌اکسید کربن می‌شود که گازی بی‌بو است.

دمای فاضلاب شهری نیز از جمله مشخصات فیزیکی مهم آن به شمار می‌رود. به دلیل واکنش‌های متابولیکی مداوم بین باکتری‌ها و آلاینده‌های موجود، دمای فاضلاب شهری معمولاً بالاتر از دمای آب محیط اطراف است. رنگ این نوع فاضلاب نیز متغیر بوده و اغلب در ابتدا به رنگ قهوه‌ای روشن و به تدریج به خاکستری تیره تغییر می‌یابد.

مشخصات بیولوژیکی فاضلاب شهری

بار آلی بالای فاضلاب شهری، مهم‌ترین مشخصه بیولوژیکی آن است. وجود مقادیر قابل توجهی ترکیبات آلی در این نوع فاضلاب، منجر به افزایش شاخص BOD (میزان اکسیژن خواهی بیولوژیکی) می‌گردد. BOD، نشان‌دهنده میزان اکسیژن مورد نیاز میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه بیولوژیکی مواد آلی موجود در فاضلاب است. به دلیل مصرف اکسیژن توسط این میکروارگانیسم‌ها، میزان اکسیژن محلول در فاضلاب شهری معمولاً پایین است و به منظور ایجاد شرایط بهینه برای رشد باکتری‌های هوازی در فرآیند تصفیه بیولوژیکی، هوادهی امری ضروری است.

مشخصات شیمیایی فاضلاب شهری

به طور کلی، غلظت مواد شیمیایی خطرناک در پساب شهری در مقایسه با فاضلاب‌های صنعتی کمتر است، اما این به معنای عدم وجود کامل این مواد نیست. موادی نظیر آفت‌کش‌ها، مواد ضدعفونی‌کننده، داروها و سایر ترکیبات شیمیایی از طریق مصارف خانگی و فعالیت‌های شهری به فاضلاب وارد شده و نیازمند حذف در فرآیند تصفیه می‌باشند. شاخص COD (میزان اکسیژن خواهی شیمیایی) در فاضلاب شهری معمولاً به اندازه BOD بالا نیست، اما میزان TOC (کربن آلی کل) و به ویژه ترکیبات آلی کربن‌دار می‌تواند قابل توجه باشد.

تصفیه بیولوژیکی پساب شهری

تصفیه بیولوژیکی، بخش مهمی از فرآیند تصفیه فاضلاب شهری را تشکیل می‌دهد. هدف اصلی این مرحله، حذف آلاینده‌های بیولوژیکی از جمله پاتوژن‌ها، باکتری‌های بیماری‌زا و مواد آلی تجزیه‌پذیر است. در این روش، از فعالیت باکتری‌های هوازی و بی‌هوازی برای تجزیه و حذف این آلاینده‌ها استفاده می‌شود. انتخاب روش تصفیه بیولوژیکی مناسب، به نوع و غلظت مواد آلی موجود در فاضلاب بستگی دارد.

روش‌های متعددی برای تصفیه بیولوژیکی هوازی فاضلاب شهری وجود دارد که از جمله رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به فرآیندهای MBR (بیوراکتور غشایی)، SBR (راکتور ناپیوسته متوالی)، EAAS (لجن فعال با هوادهی گسترده)، CSAS (لجن فعال متعارف) و CPF (فیلتر گیاهی ساخته شده) اشاره نمود. در تصفیه بی‌هوازی فاضلاب شهری نیز، روش‌هایی مانند UASB (UASB)، ABR (راکتور بافل‌دار بی‌هوازی) و UAFB (فیلتر بستر ثابت بی‌هوازی بالارو) به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بسیاری از موارد، ترکیبی از روش‌های هوازی و بی‌هوازی به منظور دستیابی به راندمان تصفیه بالاتر و سازگاری با شرایط مختلف فاضلاب، به کار گرفته می‌شود.

تصفیه شیمیایی فاضلاب شهری

تصفیه شیمیایی، به عنوان مرحله نهایی در فرآیند تصفیه فاضلاب شهری، به منظور حذف آلاینده‌هایی که در مراحل بیولوژیکی به طور کامل حذف نشده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از فلزات سنگین و ترکیبات آلی مقاوم، به روش‌های بیولوژیکی قابل تجزیه نیستند و نیازمند روش‌های تصفیه شیمیایی می‌باشند. گندزدایی فاضلاب با استفاده از کلرزنی و انعقاد ذرات کلوئیدی با کمک مواد منعقدکننده مانند پلی‌الکترولیت‌ها، از جمله اقدامات متداول در مرحله تصفیه شیمیایی فاضلاب شهری به شمار می‌روند. این اقدامات، به منظور اطمینان از کیفیت نهایی پساب تصفیه شده و انطباق آن با استانداردهای زیست‌محیطی، انجام می‌پذیرند.

مزایای تصفیه فاضلاب شهری

تصفیه پساب شهری مزایای قابل‌ توجهی را به همراه دارد که شامل بهبود سلامت عمومی، حفاظت از محیط زیست، بازیافت منابع و مزایای اقتصادی است. این فرآیند نقش حیاتی در توسعه پایدار شهرها ایفا می‌کند. در ادامه، نگاهی دقیق‌تر به این مزایا خواهیم داشت:

سلامت عمومی

• جلوگیری از بیماری‌ها: فاضلاب تصفیه‌ نشده می‌تواند حاوی عوامل بیماری‌زا و آلاینده‌هایی باشد که منجر به بیماری‌های منتقله از طریق آب می‌شوند. تصفیه فاضلاب این آلاینده‌ها را حذف کرده و از سلامت عمومی محافظت می‌کند.
• بهبود بهداشت: تصفیه صحیح فاضلاب برای تضمین شرایط زندگی ایمن و بهداشتی، به‌ ویژه در مناطق پرجمعیت شهری، ضروری است.

حفاظت از محیط زیست

• بهبود کیفیت آب: تصفیه فاضلاب میزان آلاینده‌های ورودی به منابع آبی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها را کاهش داده و کیفیت آب را بهبود می‌بخشد.
• پیشگیری از اوتریفیکاسیون: این فرآیند مواد مغذی اضافی مانند فسفر و نیتروژن را حذف می‌کند و از بروز شکوفایی جلبکی مضر و کاهش اکسیژن در منابع آبی جلوگیری می‌نماید.
• حفاظت از زیستگاه‌ها: کاهش آلودگی ناشی از فاضلاب، اکوسیستم‌های آبی و تنوع زیستی آن‌ها را حفظ می‌کند.

بازیافت منابع

• استفاده مجدد از آب: آب تصفیه‌شده می‌تواند برای مصارف غیر شرب مانند آبیاری، خنک‌سازی صنعتی و تخلیه سرویس‌های بهداشتی استفاده شود که این امر نیاز به منابع آب شیرین را کاهش می‌دهد.
• بازیافت مواد مغذی: فاضلاب حاوی مواد مغذی ارزشمندی مانند فسفر و نیتروژن است که می‌توان آن‌ها را بازیافت و به‌ عنوان کود کشاورزی استفاده کرد و نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش داد.
• تولید انرژی: در تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب، لجن تولیدشده می‌تواند برای تولید بیوگاز مورد استفاده قرار گیرد و به تأمین انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند.

مزایای اقتصادی

• کاهش هزینه‌ها: تصفیه فاضلاب هزینه‌های مربوط به پاک‌سازی آلودگی‌های آبی، مراقبت‌های بهداشتی و مدیریت منابع را کاهش می‌دهد.
• رشد اقتصادی: صنعت تصفیه فاضلاب فرصت‌های شغلی ایجاد کرده و موجب رونق اقتصادی می‌شود.
• بهبود گردشگری: آب‌های تمیز و ارتقای وضعیت بهداشتی، جذابیت شهرها را برای گردشگری و تفریح افزایش می‌دهد.

مقابله با تغییرات اقلیمی

• کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب می‌توانند با جمع‌آوری و استفاده از متان حاصل از لجن، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند.
• سازگاری با تغییرات اقلیمی: زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب می‌توانند به شهرها در مقابله با تأثیراتی مانند بارش‌های شدید و سیلاب‌ها کمک کنند.

مدیریت لجن تصفیه فاضلاب شهری

لجن فاضلاب، محصول جانبی فرآیند تصفیه است که از فعالیت باکتری‌ها در تجزیه آلودگی‌های آلی ایجاد می‌شود. روش‌های مختلفی برای دفع ایمن این لجن وجود دارد. تثبیت لجن از طریق آهک‌زنی یا هضم هوازی و بی‌هوازی انجام می‌شود که از انتشار بو جلوگیری کرده و تعداد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا را کاهش می‌دهد.

هضم بی‌هوازی علاوه بر کاهش حجم لجن، گاز زیستی (بیوگاز) تولید می‌کند که می‌توان از آن برای تولید انرژی استفاده کرد. آبگیری لجن نیز باعث کاهش رطوبت، وزن و هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود.

مسیرهای مختلفی برای دفع لجن وجود دارد که عمدتاً به قوانین ملی و کیفیت لجن بستگی دارد. در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، حدود ۵۰ درصد لجن فاضلاب به عنوان کود در زمین‌های کشاورزی استفاده شده و ۲۵ درصد آن سوزانده می‌شود. از آنجا که لجن می‌تواند حاوی فلزات سنگین، عوامل بیماری‌زا و آلاینده‌های آلی پایدار باشد، استفاده از آن در کشاورزی ممکن است به دلیل ملاحظات زیست‌محیطی محدود شود.